Pierwszy miesiąc życia dziecka jest jednym z najważniejszych etapów w jego rozwoju. Zwany jest on stadium noworodka. Noworodek po porodzie musi przystosować się do zmian temperatury, nowego sposobu oddychania, zdobywania pokarmu i wydalania.

W chwili urodzenia dziecko waży przeciętnie 3,37 kg i mierzy 52,2 cm. Oczywiście wzrost i waga noworodka uzależniona jest od wielu czynników: genetycznych, zewnętrznych, od przebiegu ciąży, czy od zachowań matki.

Noworodka charakteryzuje duży udział tkanki chrzęstnej w układzie kostnym. Przejawami tego są spojenia w czaszce: ciemiączko duże oraz ciemiączko małe. Ponadto warto zwrócić uwagę na charakterystyczne proporcje ciała malucha: duża głowa z małą częścią twarzową stanowi 30% masy ciała, długi tułów oraz krótkie kończyny. Noworodek przyjmuje postawę leżącą asymetryczną. Oznacza to, że leżące na plecach dziecko zwraca głowę w jedną stronę, a jego kończyny są ułożone asymetrycznie, czyli wyprostowane po stronie, w którą zwrócona jest głowa i przykurczone po drugiej stronie.

 

Dziecko, które ukończyło pierwszy miesiąc życia to niemowlę. Maluch taki rozwija się  bardzo intensywnie, szybko rośnie i uczy się życia w nowym środowisku. Wszelkie fizjologiczne i biochemiczne mechanizmy w organizmie dziecka doskonalą się między 5. a 7. miesiącem życia.

W okresie niemowlęctwa u dziecka kształtuje się odpowiednia postawa ciała oraz wszystkie krzywizny kręgosłupa. Szybko rozwija się aparat ruchu dziecka, czyli kości i mięśnie.

Warto zwrócić uwagę na typowe kierunki rozwoju motoryki u malucha:

1. Cefalokaudalny – rozwój postępuje od części głowowej ( najpierw dziecko opanowuje ruchy  gałek ocznych, oraz ruchy mięśni szyi), następnie rozwija się część tułowiowa (ruchy rąk, ruchy tułowia), a na końcu nożna (ruchy nóg, chodzenie).

2. Proksymodystalny – rozwój postępuje od osi podłużnej ciała na boki. Oznacza to, że najpierw rozwijają się mięśnie położone bliżej kręgosłupa, następnie mięśnie ramion, przedramion, dłoni i palców.

3. Łokciowo-promieniowy – rozwój przebiega od piątego małego palca dłoni do kciuka (w osi poprzecznej ciała).

 

Wzrok.

Noworodek reaguje na zmianę intensywności światła. Oznacza to, że zamyka oczy przy ostrym świetle. Niemowlę przez okres pierwszych 3 miesięcy jest w stanie widzieć tylko z bliskiej odległości (21cm), gdyż w jego oczach nie zachodzi jeszcze prawidłowo proces akomodacji soczewek. Jednakże już roczne dziecko widzi tak ostro jak człowiek dorosły.

Warto zauważyć także, że niemowlęta skupiają zazwyczaj wzrok na brzegach przedmiotu, a dopiero po poruszeniu tego przedmiotu przenoszą wzrok ku części środkowej. W ten sam sposób dzieci obserwują twarz. Najpierw zwracają wzrok na brzegi twarzy, następnie na oczy, nos i usta. Wykazano także, że niemowlęta dłużej patrzą na twarz osoby mówiącej lub uśmiechającej się.

 

Komunikacja.

Niemowlę jeszcze w okresie płodowym zapoznaje się ze światem dźwięków. Tuż po urodzeniu potrafi ono rozpoznać głos matki i odróżnić go od głosu innej kobiety. Dzieci są bardzo wrażliwe na głos. Początkowo do komunikowania się dziecko używa niewerbalnych form takich jak płacz, spojrzenia, gesty, ruchy ciała czy mimika.

 

Płacz.

Wyróżniono kilka form płaczu w zależności od różnych czynników:

1. Płacz podstawowy – monotonny, przerywany krzyk

2. Płacz z bólu – nagły krzyk, którego siła narasta, bardzo głośny i ostry.

3. Płacz gniewny – długi płacz, przerywane łkanie, poczerwienienie twarzy niemowlęcia.

 

Gesty:

1. Gesty wskazujące – wyrażają one prośbę dziecka o przedmioty, wskazywanie przedmiotów, branie ich lub podawanie. Występują u dziecka między 9. a 13. miesiącem życia.

2. Gesty reprezentujące – zastępują lub reprezentują informacje, zawsze mają jakieś znaczenie. Występują u dziecka powyżej 14. miesiąca życia.

 

Wokalizacja.

Wokalizacja to produkowanie przez dziecko dźwięków mniej lub bardziej zbliżonych do dźwięków mowy. Można wyróżnić 5 stadiów wokalizacji dziecka:

1. Stadium odruchowego krzyku i życiowych odgłosów (0.-8. tygodnia życia dziecka)

2. Stadium gruchania i śmiechu (8.-20. tydzień życia dziecka)

3. Stadium zabaw wokalnych (16.-30 tydzień życia dziecka)

4. Stadium samonaśladującego gaworzenia ( 25.-50 tydzień życia dziecka)

5. Stadium gaworzenia i ekspresywnej mowy niezrozumiałej (9-18. miesiąc życia dziecka)

 

Rozwój dziecka w zakresie emocji i kontaktów z innymi ludźmi. W tym okresie życia dziecka można zauważyć pierwsze kontakty z rówieśnikami oraz wytwarzanie się uczuć i więzi między dzieckiem a osobami dorosłymi.

Dla prawidłowego rozwoju dziecka niezbędne jest przywiązanie. Rozwija się ono już od chwili narodzenia. Można wyróżnić 3 typy przywiązania:

1. Dzieci lękowe – unikające, które nie protestują przeciwko rozstaniu z matką, ale  unikają jej gdy wraca.

2. Dzieci ufnie przywiązane, protestują przeciwko rozstaniu z matką i bardzo entuzjastycznie reagują na jej powrót.

3. Dzieci lękowo ambiwalentne, silnie protestują w trakcie rozstania z matką, reagują agresją na jej powrót.

 

Reakcje na inne dzieci. Pod koniec 6. miesiąca życia dziecko obserwuje inne dziecko i uśmiecha się do niego, w trzecim kwartale życia gaworzy do innych dzieci, naśladuje ich ruchy, daje zabawkę i reaguje protestem na jej zabranie. Natomiast już pod koniec 1. roku życia, próbuje zwrócić uwagę innych dzieci na siebie, gaworząc, złości się gdy inne dziecko się oddala, porzuca zabawki i dąży do kontaktu z rówieśnikami.



W oparciu o Psychologię rozwoju człowieka, pod. red. Babrary Harwas-Napierała i Janusza Trempały.